• biophilic design in een kantooromgeving Kantooromgeving Liberty Global
  • biophilic design in het VumC VUmc cancer center, design by D/Dock
  • kantooromgeving waar geen biophilic design is toegepast voorbeeld kantoortuin weinig overzicht en weinig complexiteit, Peter Bennets

Steeds vaker hoor ik dat men ‘groen en planten’ in de werkomgeving wil terugzien. Biophilic design komt aan deze behoefte tegemoet. Dit is geen trend, maar komt vanuit onze kern. Pas sinds de laatste duizend jaren (slechts 1% van de menselijke geschiedenis), zijn mensen begonnen om zich niet meer hoofdzakelijk in natuurlijke omgevingen te begeven.

Biophilic design in de werkomgeving

Onze tijd spenderen we nu gemiddeld 90% binnen de gebouwde omgeving. Daarvoor waren we afhankelijk van ons contact met de natuur, waarin we opgroeiden in een grote natuurlijke, niet gebouwde, wereld. Volgens één van de founders van het gedachtegoed van Biophilic Design (Wilson, 1984) komt hier onze voorliefde voor leven en alle levende dingen vandaan en hebben we een ‘inherente aanleg om contact te zoeken met de natuur’. Dit contact hoeft niet letterlijk of direct te zijn. Het kan ook uitzicht op groen zijn vanuit een raam of symbolisch, zoals een kunstwerk in een atrium op kantoor dat dezelfde beweging maakt als een zwerm vogels die vliegen. Van dat laatste hangt in de Knoop in Utrecht op het kantoor van de Belastingdienst een mooi voorbeeld.

Het is interessant om te weten wat wel en niet werkt. Meerdere jaren is onderzoek gedaan naar dit gedachtegoed en biophilia. Dit laatste, de basis van biophilic design, is voor het eerst genoemd door Fromm in 1964 en later in praktijk gebracht door Wilson in 1984. Sinds die tijd is er onderzoek gedaan naar wat dit betekent voor het welzijn, welbevinden en productiviteit van mensen.

Biophilic design wollig?

In de afgelopen 30 jaar hebben casestudies de voordelen van biophilic ervaringen laten zien, zoals een beter stressherstel, lagere bloeddruk, verbeterde cognitieve functies, een beter mentaal uithoudingsvermogen en een hogere leersnelheid. Om biophilia en biophilic design (en losse elementen hiervan) van alle wolligheid te ontdoen, laat ik hier een aantal meetbare resultaten zien:

  • In een Japans onderzoek hebben ze door meerdere veldexperimenten gevonden dat de hartslag van de participanten die liepen in een bos in vergelijking met een participanten die liepen in een stedelijke omgeving 3.9-6.0% lager was, het cortisolniveau (stresshormoon, net als adrenaline) was 13.4-15.8% lager in vergelijking met de ‘stad’-groep en ook was de bovendruk van de bloeddruk lager. Daarop kwam dat de activiteit in het parasympatisch zenuwstelsel (wanneer we ons ontspannen) significant toenam (+56.1%) en tegelijkertijd nam de activiteit in het sympathisch zenuwstelsel (wanneer we gestrest zijn) bij de participanten die door het bos liepen af (-19.4%).
  • Daglicht en slaap. Participanten die toegewezen werden aan werkplekken met direct daglicht (ramen) sliepen gemiddeld 47 minuten meer per nacht dan de participanten die in de groep zaten zonder ramen (Cheung et al., 2013). In een kantooromgeving waarin biophilic design is toegepast, wordt er rekening gehouden met direct daglicht op de werkplekken en zullen de medewerkers dan ook een betere nachtrust ervaren.
  • Geluid en stressreacties. In de natuur gaat geluid weg en heb je geen harde reflecties die zorgen voor hoge geluidsniveaus. Voornamelijk in kantoortuinen waar biophilic design niet is toegepast, is dit een veel gehoorde klacht. Fried (2002) vond dat naarmate geluidsniveaus hoger werden, ziekteverzuim toenam, Oberdöster (2006) vond dat naarmate geluidsniveaus omhoog gingen in een klaslokaal de hartslag van de leraar ook met gemiddeld 10 hartslagen per minuut omhoog ging en Evans&Johnson (2000) vonden hogere levels van epinefrine (stresshormoon, ook bekend als adrenaline) in de urine van medewerkers die in een omgeving zaten met een verhoogd geluidsniveau en daarnaast vonden ze ook een vermindering van motivatie in vergelijking met de controlgroep.
  • Licht en uitzicht. Elzeyadi (2011) deed onderzoek in een gebouw waarvan 30% van de medewerkers uitzicht had op bomen en een verzorgd landschap, 39% had geen uitzicht op buiten en de overige 31% had uitzicht over een straat, gebouw en parkeerplaats. Medewerkers die uitzicht hadden op de bomen en het groene landschap hadden gemiddeld 57 uur opgenomen aan ziektedagen per jaar in vergelijking met 68 uur door medewerkers zonder uitzicht. Ook ervaarden de medewerkers zonder uitzicht meer fysiek discomfort. Volgens Elzeyadi kan 10% in variatie van ziektedagen verklaard worden door architectuur en biophilic design elementen, zoals lichtkwaliteit en de kwaliteit van het uitzicht.
  • In een call-center case study in 2003 bleken dat individuen met uitzicht op natuur 7% tot 12% sneller telefoontjes afhandelden en daarnaast dat zij 10 tot 25% beter presteerden in mentale functie- en geheugentesten.
  • Kaplan (1995) heeft daarnaast gevonden dat kunstmatig groen zorgt voor snellere reactietijden, meer correcte antwoorden en beter geheugen ten opzichte van mensen die keken naar afbeeldingen van de gebouwde omgeving.

Dit is slechts een kleine greep uit de onderzoeken die de voordelen van biophilic design meetbaar onderschrijven.

De business case

Het is inmiddels algemeen bekend dat de grootste kostenpost van organisaties personeelskosten zijn. Door het toepassen van biophilic design in de kantooromgeving kun je aanzienlijk op deze kosten besparen. Personeelskosten bedragen bij organisaties 80-90%  in vergelijking met zo’n 9% gebouwkosten en 1% energiekosten (WGBC). Daarnaast is er ook een toename aan ziekteverzuim in met name burn-out gerelateerde klachten.  Gemiddeld gaat dit in Nederland over 1 op de 8 werknemers en dit aantal blijft groeien. Dit heeft, volgens TNO, met name te maken met werkdruk en gebrek aan ervaren autonomie. We kunnen werkdruk en stress-levels verlagen door elementen van biophilic design goed toe te passen in de werkomgeving.  Het huidige gemiddelde ziekteverzuim is in Nederland op het moment van schrijven 4,3%.  Als we uitgaan van een organisatie van 1000 medewerkers kost dit de organisatie gemiddeld €2.569.151 (zie tabel voor specificatie).

Wanneer ik een hele conservatieve schatting maak en zeg dat het ziekteverzuim door biophilic design toe te passen met 1 % vermindert, dan levert dit een organisatie van 1000 medewerkers al meer dan €500.000,- per jaar op. Hierbij zijn dan nog niet de opbrengsten meegenomen van de productiviteitswinst op de werkvloer zelf en de betere werksfeer.

Totaal van 1000 medewerkers (verzuimtool)
Gemiddeld Conservatieve inschatting goed kantoor op principes van biophilic design
Brutosalaris per jaar €46.600.000,- Brutosalaris per jaar €46.600.000,-
Ziekteverzuim 4,3% Ziekteverzuim 3,3%
Kosten vervanging € 1.906.940 Kosten vervanging € 1.463.466
Productiviteitsverlies door ziekteverzuim € 462.096

 

Productiviteitsverlies door ziekteverzuim € 354.632

 

Kosten arbodienstverlening € 140.000

 

Kosten arbodienstverlening € 140.000

 

Verzuimbegeleiding € 60.114

 

Verzuimbegeleiding € 46.134

 

Totale kosten per jaar € 2.569.151

 

Totale kosten per jaar kantoor
€2.004.232

 

En de zorgsector dan?

Deze principes van biophilic design kun je ook in de zorgsector toepassen. Zo bleek dat patiënten die aan het herstellen waren van een galblaasoperatie met uitzicht op groen ten opzichte van uitzicht op een stenen muur gemiddeld na 7.96 dagen naar huis konden (Ulrich, 1984). Dit in vergelijking met 8.71 dagen voor de patiënten met uitzicht op een stenenmuur, dit is bijna een dag verschil. Volgens United Consumers kosten 5 ligdagen na een galblaasoperatie in Nederland gemiddeld €1933,58. Dit is per dag €386,71. In het onderzoek van Ulrich gebruikte hij 46 patiënten. Dit betekent dat in die case alleen, bijna €17.788,94 bespaard kan worden door het toepassen van biophilic design, waarbij de voordelen in verminderde werkdruk bij verplegers en artsen nog niet meegenomen zijn.

Biophilic design in de praktijk

In kantoortuinen zien we dat de slecht ervaren kantoortuinen weinig complexiteit bieden, dat wil zeggen het gaat in deze kantoren om een steriel, uniform ontwerp. Daarnaast raken we gestrest, omdat we vanuit onze natuur opzoek zijn naar overzicht en een toevluchtsoord. We willen graag overzicht behouden. In een slecht ontworpen kantoortuin waar biophilic design niet wordt toegepast, worden we blootgesteld als ‘prooi’ waarbij we dit overzicht niet hebben, specifiek wat er achter ons gebeurt. Dit is bijvoorbeeld ook waarom de meeste mensen niet graag bij een bureauopstelling van drie op de kop van het blok zitten.  Het activeert het alertheidsniveau, zorgt voor een verhoogd stressniveau en kan leiden tot een verlaging in prestaties bij met name complexe taken.

Biophilic design gaat dus niet alleen over de planten en natuur in de ruimte zelf. Het gaat ook onder andere over de connectie met buiten, het gebruik van natuurlijke vormen en het zorg dragen voor voldoende complexiteit, mysterie en toevluchtsoorden in het ontwerp zelf. Dit kan ook op een kunstmatige manier, zoals in het VUmc Kanker Centrum in Amsterdam.

Het gebruik van kunstmatige natuur (D/Dock)

biophilic design - ontwerpen volgens de natuur

Meer weten over biophilic design?

Mocht je meer willen weten over het toepassen van principes van biophilic design in uw eigen werk-, leer- of zorgomgeving? Neem dan gerust contact met mij op via yvette.tietema@ynno.com of 06-13095830.

Neem ook gerust contact op met mij of mijn collega’s bij vragen over nieuwe manieren van werken in het algemeen, smart buildings of business process management. Onze specialisten gaan er graag met je over in gesprek!